Hidrofobi Denilen Su Korkusu Nedir? Felsefi Bir Düşünce Denemesi
Filozofun işi, yalnızca kavramları tanımlamak değil; onları varlığın, bilginin ve ahlakın sınırlarında dolaştırmaktır. “Hidrofobi” yani su korkusu, ilk bakışta biyolojik ya da psikolojik bir durummuş gibi görünür. Ancak biraz derinleştiğimizde, bu kavramın insanın doğaya, bilgiye ve kendine karşı tutumunda sembolik bir anlam kazandığını görürüz. Çünkü su, tarih boyunca hem yaşamın hem de arınmanın simgesi olmuştur; ondan korkmak, aslında yaşamın akışından, bilinmeyenden ve dönüşümden korkmak anlamına gelebilir.
Ontolojik Perspektif: Su ve Varoluşun Akışkanlığı
Ontoloji, varlığın ne olduğunu sorgular. Su, bu sorgulamanın en kadim metaforlarından biridir. Herakleitos’un “Aynı ırmakta iki kez yıkanamazsın” sözü, suyun değişimle özdeşleşen doğasını betimler. Su, sürekli akış hâlinde olan bir varlık kipidir; durağan değil, dönüşen bir gerçekliktir. Hidrofobi bu anlamda, değişime karşı bir ontolojik dirençtir. İnsan, sabitliğe sığınmak ister; oysa varlık, sürekli bir devinimdir. Bu yüzden hidrofobi, yalnızca bir korku değil, “akışın ontolojisine karşı bir savunma” olarak da okunabilir.
Bir nehirle karşılaşan insan, onun akışına güvenmek yerine kıyıda kalmayı seçtiğinde, varoluşun akışkan doğasından uzaklaşır. Hidrofobik olan, kendini korur ama aynı zamanda kendini sınırlamış olur. Var olmak, akışın içine girmeyi; yaşamak ise ıslanmayı göze almayı gerektirir.
Epistemolojik Perspektif: Bilginin Derinliği ve Bilinmeyenin Korkusu
Bilgi, çoğu zaman sığ sularda başlar. Gözlem, deney, sınıflandırma… Ancak epistemoloji bize gösterir ki, gerçek bilgelik derinliktedir. Su, bilginin derinliğiyle özdeşleşir; hidrofobi ise bu derinliğe dalmaktan korkmaktır. Yüzeyde kalmak güvenlidir; ama yüzeyde kalan, hakikatin yalnızca yansımasını görür.
Filozof için en büyük tehlike, bilmediğini bilmemektir. Suya yaklaşamayan bir akıl, kendi yansımasıyla yetinir. Hidrofobi, bu anlamda, bilginin ontolojik temelinden korkmaktır — bilincin kendi alt katmanlarına inmeye cesaret edememesidir. Derinlik korkusu, insanın hem doğaya hem kendine karşı duyduğu epistemik bir mesafedir.
Etik Perspektif: Arınmanın Reddi ve İnsanın Suya Yabancılaşması
Etik, yalnızca eylemlerin doğruluğunu değil, eyleme niyetin saflığını da inceler. Su, hemen her kültürde arınmanın sembolü olmuştur. İslam’da abdest, Hristiyanlıkta vaftiz, Taoist gelenekte ise suyun yumuşak gücüyle uyum, insanın kendini temizleme arzusunu temsil eder. Hidrofobi, burada sembolik bir anlama bürünür: kendini arındırmaktan, saflaşmaktan korkmak.
Modern insan, suyla bağını kaybettikçe doğadan da kopar. Şehirlerde yaşayan bizler, suyu bir musluk sesi ya da şişe sesi olarak duyarız; onun akışını, sıcaklığını, sesini değil. Bu nedenle etik anlamda hidrofobi, yalnızca fiziksel bir korku değil, doğal olanın reddidir. Suyu reddeden insan, hem doğanın döngüsüne hem de kendi varoluşsal arınma ihtiyacına yabancılaşır.
Simge Olarak Hidrofobi: Beden ve Ruh Arasındaki Gerilim
Psikolojide hidrofobi, çoğunlukla kontrol kaybı korkusuyla ilişkilidir. Derin suların altında nefes alamamak, bilinçdışının karanlığına gömülmek gibidir. Ancak felsefi düzlemde bu korku, insanın kendini sınırlama eğilimini temsil eder. Su, teslimiyet ister; oysa insan, hâkim olmak ister. Bu yüzden hidrofobi, egonun suya karşı direnişidir.
Suya güvenmek, yaşamın taşıyıcısına güvenmektir. Ama güven, kontrolü bırakmayı gerektirir. İnsan, varoluşun akışına teslim olmaktan korktuğu sürece, hem bilgiden hem etik olandan hem de ontolojik bütünlükten uzaklaşır.
Düşünsel Bir Davet: Korkunun Suya Dönüşmesi
O hâlde şu sorularla bitirebiliriz: Su korkusu mu bizi biçimlendiriyor, yoksa suyun özgürlüğüne duyduğumuz özlem mi bu korkunun altında yatıyor? Değişime direnmek mi bizi insan yapar, yoksa değişime akmak mı? Hidrofobinin bedensel biçimi bir fobi olabilir, ama onun düşünsel biçimi her yerde karşımıza çıkar: yeniliğe dirençte, önyargıda, dogmada…
Belki de filozofun görevi, suya dokunmaktan korkmayan bir bilgelik geliştirmektir. Çünkü hakikat, daima derinlerde, dalgaların ötesindedir.
Sonuç: Hidrofobiden Hidrofile – Akışla Barışmak
Hidrofobi, yalnızca suya karşı bir korku değildir; yaşamın akışına karşı bir direniştir. Etik olarak insanı kendine kapatır, epistemolojik olarak bilginin derinliğini yadsır, ontolojik olarak varlığın akışını reddeder. Oysa insanın özgürlüğü, akışı kabullenmekle başlar. Suya güvenmek, kendine güvenmektir; çünkü insanın özü de su kadar akışkan, değişken ve dirimsel bir varlıktır.
Düşünmeye Değer Sorular
- Su korkusu, aslında değişim korkusunun bir metaforu olabilir mi?
- Bilgiyi derinlemesine aramak, suya dalmak kadar cesaret gerektirir mi?
- Etik bir yaşam, arınmanın getirdiği su metaforunu nasıl yeniden yorumlayabilir?
- Hidrofobiye karşı en etkili panzehir, felsefi anlamda “akıntıya bırakmak” olabilir mi?
Kaynaklar
- Herakleitos, “Fragmanlar”, MÖ 500 civarı.
- Platon, Phaidon ve Timaeus.
- Merleau-Ponty, M. Algının Fenomenolojisi, Gallimard.
- Heidegger, M. Varlık ve Zaman.
- Bachelard, G. Su ve Düşler, Corti Yayınları.